1859 – 1952 (93lata)
• wybitny amerykański filozof i pedagog
• opracował założenia progresywistycznej koncepcji dydaktycznej (jako efekt sprzeciwu wobec dydaktyki herbertowskiej oraz dzięki 7-letniej praktyce pedagogicznej
w swojej eksperymentalnej Laboratory School, gdzie sprawdził w praktyce słuszność swoich poglądów filozoficznych i pedagogicznych)
Poglądy J. Deweya:
MYŚLENIE:
• prawdziwą swobodą jest swoboda intelektualna
• jeżeli człowiek nie rozwija w sobie myślenia i daje sobą powodować popędom, kaprysom, chwilowym okolicznościom, tak naprawdę popada w niewolę.
• Pełny akt myślenia człowieka składa się z pięciu logicznych stopni:
1. odczucie trudności,
2. wykrycie jej i określenie,
3. wysunięcie hipotezy (możliwego rozwiązania),
4. weryfikacja logiczna lub/i empiryczna hipotezy,
5. działanie zgodne z obraną hipotezą
• umysł wyszkolony, logicznie wyrobiony będzie umiał nie tylko posługiwać się powyższymi stopniami, traktując każdy problem jako odrębny i wyjątkowy, ale także wykorzystać pomyłki i błędy z przeszłości.
• w skład myślenia refleksyjnego wchodzą też następujące procesy: indukcja, dedukcja, interpretacja faktów (sąd), posługiwanie się ideami, które Dewey rozumie jako pewne znaczenia przyjmowane na próbę i jako takie stanowiące narzędzia refleksji, analiza, synteza itd.
• myślenie może być konkretne (dot. kwestii znanych i związanych z naszym życiem społecznym, np.: meble, ziemniaki, płaca, wybory itp.) bądź abstrakcyjne (nie jest ściśle związane z praktycznymi względami).
WYCHOWANIE:
• proces wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku (proces społeczny), dzięki któremu jednostka staje się spadkobiercą nagromadzonego kapitału cywilizacji,
• dochodzi do skutku jedynie dzięki pobudzaniu wrodzonych sił dziecka przez wymogi społeczne sytuacji, w której się dziecko znalazło,
• posiada 2 strony (organicznie zespolone ze sobą, równoważne):
1. PSYCHOLOGICZNĄ - instynkty i siły wrodzone dziecka dostarczają materiału i są punktem wyjścia w wychowaniu (strona indywidualna)
2. SOCJOLOGICZNĄ - poznanie społecznych warunków współczesnego stanu cywilizacji jest rzeczą nieodzowną dla należytej oceny duchowych sił dziecka - instynkty i dążności dziecka trzeba przetłumaczyć na język społecznych odpowiedników (strona społeczna)
• jednostka, którą należy wychować, jest jednostką społeczną, a społeczeństwo organicznym związkiem jednostek uspołecznionych,
• musi się rozpoczynać od wglądu psychologicznego w zdolności, zainteresowania
i nawyknienia dziecka, a dalej konieczna jest nieustanna interpretacja tych zdolności, zainteresowań i nabytych sposobów zachowania się dziecka, aby wiedzieć do czego zmierzają - trzeba znaleźć ich społeczne odpowiedniki, żeby poznać ich właściwe znaczenie i użyteczność społeczną,
• pewien proces życiowy, a nie przygotowanie do przyszłego życia.
SZKOŁA:
• instytucja społeczna, postać życia społecznego, w której zespolone są wszystkie jego czynniki, najbardziej przydatne dla przysposobienia dziecka do uczestniczenia
w dziedzictwie poprzednich pokoleń oraz do używania własnych sił dla celów społecznych, dlatego:
• musi przedstawiać pewną formę obecnego życia
• zadanie szkoły: pogłębienie i rozszerzenie odczucia wartości społecznych, które zostało mu wdrożone w życiu domowym
• powinna upraszczać istniejące poza nią życie społeczne
• życie szkolne powinno wyrastać z życia domowego - powinno podjąć
i kontynuować czynności, z którymi dziecko obeznało się już w domu, aby nauczyło się poznawać ich znaczenie i potrafiło wykonywać je samodzielnie
• szkoła nie jest miejscem udzielania wiadomości, uczenia się lekcji i wytwarzania nawyknień - jest to tylko przygotowanie do czegoś, życie szkolne nie wchodzi w skład doświadczenia dziecka
• najważniejsze są bezpośrednie i żywe stosunki z innymi we wspólnocie pracy
i myśli
• dyscyplina szkoły powinna wynikać z jej życia jako społecznej całości, a nie pochodzić od nauczyciela,
• egzaminy są użyteczne jedynie jako sprawdziany przystosowania się dziecka do wymogów życia społecznego i mają sens tylko wtedy, gdy pozwalają określić, do jakiej czynności i pracy społecznej dziecko okazuje najwięcej przysposobienia.
NAUCZYCIEL:
• nie może narzucać dziecku wyobrażeń albo wpajać mu zasobu nawyknień,
• ma dokonywać nieustannie umiejętnego doboru wpływów, mających oddziaływać na dziecko,
• ma dopomagać dziecku w dawaniu właściwych odpowiedzi, czyli reakcji na wpływy,
• zaprawiać dziecko do dyscypliny życia na podstawie swego bogatszego doświadczenia i dojrzalszej mądrości.
PRZEDMIOTY NAUCZANIA SZKOLNEGO:
• zbyt nagłe wprowadzenie dziecka w szereg przedmiotów jest niezgodne z naturą dziecka
• własna działalność społeczna dziecka jest istotnym ośrodkiem korelacji/koncentracji przedmiotów szkolnych, a nie nauki przyrodnicze, literatura, historia
• naczelna zasada koncentracji nauczania: wsparcie nauczania na rozwoju sił dziecka
• jedyną drogą uświadomienia dziecku jego społecznego dziedzictwa jest danie mu możności wykonywania tych samych zajęć, które uczyniły cywilizację tym, czym jest, robiąc ośrodkiem korelacji tzw. zajęcia ekspresyjne i konstrukcyjne
• podstawowe zajęcia: gotowanie, szycie, roboty ręczne itd. - czynności te, powinny być dla dziecka środkiem, umożliwiającym mu wejście w tok bardziej formalnych przedmiotów szkolnego programu
• inne przedmioty nauczania są o tyle kształcące, o ile zapoznają z materiałami
i procesami, które czynią życie społeczne tym, czym ono jest - muszą opierać się na dotychczasowym doświadczeniu
• przedmioty nauczania muszą zawierać czynniki społeczne, np. nauka o języku
• w idealnym programie nauczania nie ma żadnej kolejności i następstwa przedmiotów - postęp nie polega na następstwie przedmiotów, lecz na wyzwalaniu
w dziecku nowych nastawień i zainteresowań w stosunku do doświadczenia
• kształcenie jest ciągłą rekonstrukcją doświadczenia
METODA W NAUCZANIU:
• prawo i metoda przedstawiania dziecku materiału muszą być wydobywane z natury dziecka
• w rozwoju naturalnym dziecka zachowanie się czynne wyprzedza funkcje czysto odbiorcze, uzewnętrznianie się (ekspresja) jest wcześniejsze od odbierania wrażeń (impresji), rozwój mięśni wcześniejszy od rozwoju sprawności aparatu zmysłowego, wszelkie stany świadomości dążą do ujawnienia się w działaniu
• procesy rozumienia i myślenia są rezultatem działania i kształtują się celem umożliwienia lepszej kontroli postępowania
